Terug op koers komen
Hoe maken we ondanks alle onzekerheden toch verantwoorde keuzes? Net als in het vorige Koersdocument schetst het College van B&W dilemma’s en afwegingen. Met veel meer onzekerheden, dat wel. Daarnaast geeft het college aan welke koers in onze ogen kan leiden tot zo solide mogelijke keuzes gericht op de toekomst en welke uitgangspunten daaraan ten grondslag liggen. Het is aan de gemeenteraad om daarop te reflecteren.
Daarbij is het belangrijk om voor ogen te houden dat dit Koersdocument primair gaat over het inhoudelijk kader voor de begroting van 2021 en verder. Het is ook geen voorstel voor een nieuw noodpakket. Tegelijkertijd is het onmogelijk om de ingrijpende effecten van de coronamaatregelen en een meerjarenperspectief in onzekere tijden buiten dit proces te houden. Die zoektocht zult u terugzien in dit Koersdocument en dit aspect zal ongetwijfeld terugkomen in het gesprek met de gemeenteraad.
Dilemma’s en basisvragen
Er zijn veel dilemma’s te schetsen in de huidige omstandigheden, wij beperken ons tot een aantal basisdilemma’s en -vragen die ons inziens in ieder geval ten grondslag liggen aan de te maken keuzes.
- Is de korte(re) termijn leidend in onze keuzes of de lange termijn?
- Laten we ingezet beleid los of houden we koers?
- Kiezen we voor bezuinigen en inkomstenverhoging of gaan we juist extra investeren en accepteren we (tijdelijk) een tekort?
- Is tijdens de crisis tijdelijke (financiële) flexibiliteit en acceptatie van onzekerheden de juiste weg of houden we vast aan scherpe kaders en een ‘uitgestippelde routekaart’?
- Ondersteunen we tijdelijk alleen ‘basisstructuren’ of ‘alles’?
- Wat is die basisstructuur? Zijn dat de grote opgaven, of is hier een tijdelijke aanscherping op nodig?
- Hoe ziet de rolverdeling tussen gemeente en andere overheden of partners in stad en regio er uit?
Onze antwoorden op die dilemma’s en vragen zult u terugzien in de voorgestelde keuzes en uitgangspunten.
Keuzes en uitgangspunten college
Met onzekere variabelen in het spel en een extra variabele als gevolg van de coronacrisis, kan de verleiding groot zijn om de stad financieel gezien op slot te zetten. De toekomst is immers onzeker en wie zuinig is die heeft wat voor later.
Toch wil het college die keuze niet maken, want juist nu is het van belang om te blijven investeren. Op de korte(re) termijn zijn maatregelen en investeringen essentieel om de gevolgen van de crisis voor onze inwoners, bedrijven en instellingen te verzachten. Natuurlijk doen we dat met beleid, want de middelen zijn beperkt. Het moet intelligent en met oog voor de toekomst. Op die manier bouwen we samen met de samenleving aan het herstel van onze stad. Daarbij kijken we zowel naar financieel-economische factoren als naar het belang van een sociale en zorgzame stad.
Dat geldt wat ons betreft zeker ook voor de grote lange termijnopgaven. Een te vroege, scherpe keuze om in deze toekomstinvesteringen te schrappen kan een hoog ‘na ons de zondvloed’-gehalte hebben en eerder negatief uitpakken. Allereerst omdat we nu helemaal niet kunnen overzien hoe lang deze crisis duurt en wat de gevolgen zijn voor de (verre) toekomst. Bovendien bouwen we door aan een toekomstbestendige stad voor de decennia na corona. Daarbij blijven de grote opgaven de belangrijkste pijlers om dat voor elkaar te krijgen. Natuurlijk blijven we scherp kijken naar wat nog efficiënter kan of waar ambities uitgesteld kunnen worden. We onderzoeken of beleid en projecten naar voren kunnen worden getrokken als ze nu kunnen bijdragen aan de crisisaanpak.
Op de korte termijn kiezen we voor flexibiliteit binnen de begroting en extra investeringen om de effecten van coronamaatregelen van nu te dempen. We beseffen dat we daarbij niet altijd alles kunnen overzien en in de hand hebben. We doen onze bijdrage dus uiteraard met verstand, zoeken naar maatregelen die ook bijdragen aan de langere termijn en we formuleren tijdelijke randvoorwaarden die we goed monitoren. Dat betekent voor nu wat vaker kortere, tijdelijke maatregelen die we snel kunnen bijsturen als de situatie verandert. Verderop schetsen we mogelijke investeringsdomeinen waarvan we het grootste effect verwachten als we - naast het vasthouden van de lange termijn - extra investeren om de gevolgen van coronamaatregelen te dempen.
We kiezen dus voor voortgang, want stilstand is nu geen optie om problemen het hoofd te bieden. De combinatie van korte en lange termijn is een voorwaarde omdat ze allebei onmisbaar zijn om de gevolgen van de crisis te beperken. We houden koers omdat we niet alleen werken aan het nu en de crisis, maar ook aan een (veer)krachtig Nijmegen in de periode daarna. We gaan flexibel om met steeds veranderende omstandigheden en passen ons aan. Uitgangspunt is wel dat de soms tijdelijke keuzes die we maken net zo goed effect sorteren op de langere termijn.
Het beleid vasthouden, nu niet stevig bezuinigen en investeren betekent onvermijdelijk een keuze voor het deels a-structureel inzetten van onze buffers. Daar is ruimte voor omdat we ruimschoots voldoen aan de eisen die we daarvoor met elkaar hebben bepaald. We moeten vanzelfsprekend uiterst zorgvuldig zijn, maar tegelijkertijd zijn buffers er juist voor dit soort momenten. Een ‘eeuwige’ reserve zou eigenlijk een overbodige reserve zijn. Dat laat onverlet dat het van belang is om de grenzen van die buffers te bewaken en te sparen zodra dat weer mogelijk is. Overigens zijn wij van mening dat we gezien onze financiële situatie niet nu direct al hoeven te tornen aan de huidige financiële spelregels en afspraken rondom bijvoorbeeld de saldireserve, maar als op enig moment de financiële afspraken wel knellen, bepleiten we flexibiliteit.
We kiezen hier dus duidelijk voor ‘financieel-technische maatregelen’ en we zoeken daarnaast zo veel mogelijk naar manieren om inkomsten te verhogen zonder inwoners te raken. Dat kan door samen met andere gemeenten financiële ondersteuning te bepleiten bij het Rijk of de provincie. We pakken deze crisis als gezamenlijke overheden aan, maar als ‘frontoffice’ hebben we meer zekerheden nodig. Het Rijk kan ons helpen met duidelijke uitspraken over de route uit de crisis. Los van corona speelt natuurlijk de landelijke vraag wat de Rijksoverheid doet om de (onvoorspelbare) pieken en dalen in het Gemeentefonds te verminderen. Dit soort besluiten zijn van groot belang om straks niet geconfronteerd te worden met tekorten die moeten worden verhaald op inwoners en bedrijven die net weer opkrabbelen. We zetten dus volop in op samenwerking met de andere overheden.
Om verantwoord beleid te voeren, zullen we in de komende periode vaker om tafel moeten als college en gemeenteraad om de strategie en keuzes tegen het licht te houden en bij te sturen waar dat nodig is. Dit Koersdocument is én kan wat ons betreft geen ‘star’ kader zijn. Het is het startpunt van een reis waarin we in het belang van de stad schade beperken, de grote doelen voor Nijmegen voor ogen houden en goede afspraken maken over de bestemming, maar bereid zijn om de route daarheen regelmatig bij te stellen.
Dat doen we niet alleen als gemeente, sterker nog, dat kunnen en willen we absoluut niet alleen. Ook vanuit ondernemers, instellingen en inwoners wordt onvermijdelijk veel eigen organisatie- en oplossingsvermogen verwacht. We zien dat nu al op veel plekken gebeuren en daar zijn we trots op. Waarbij we ons als hele stad moeten realiseren dat dit nog een tijd kan duren en dat dit veel van ons allemaal vraagt.
Verderop in dit stuk zetten we de belangrijkste elementen van onze voorgestelde koers overzichtelijk op een rij met een korte toelichting. Ook duiden we wat de investeringsdomeinen zijn waar we op dit moment, met de kennis van nu tijdelijk extra op willen inzetten om ons uit de crisis te investeren en daarmee een impuls te geven aan het herstel van onze stad.