Een kompas
Op basis van bovenstaande algemene lijn komen we tot een set van concrete uitgangspunten die we willen hanteren en bespreken met de raad. Daarbij kijken we naar: de rol die we voor onszelf als gemeente zien, de algemene uitgangspunten voor ons beleid en onze investeringen in 2020/2021. Daarnaast schetsen we de domeinen waarin we extra willen investeren om de acute gevolgen van coronamaatregelen te beperken en het herstel na de crisis te bevorderen.
Drie hoofduitgangspunten:
- We houden vast aan de lange termijnopgaven
Het is onbekend hoe lang we te maken krijgen met crisismaatregelen. Ook de impact van de gevolgen van de crisis is mede daardoor nog niet goed te voorspellen. Het heeft daarom weinig zin om nu een radicaal andere lange termijnkoers te kiezen. Waar we wel van overtuigd zijn, is het belang van de opgaven die ongeacht de crisis essentieel zijn voor de toekomst van Nijmegen. Een aantrekkelijke, duurzame, economisch veerkrachtige en sociale stad blijft als basis nodig, nu en op de langere termijn. Om deze fase te doorstaan, daarna snel weer vooruit te kunnen en in de komende decennia op voort te bouwen. We zijn terughoudend met nieuw beleid of extra ambities die zolang de crisis duurt niet nodig zijn.
- We pakken de brede sociale en economische gevolgen van de coronacrisis aan
Terecht wordt er veel aandacht gegeven aan ondernemers en werknemers die omzet en inkomen verliezen. Inwoners maken zich zorgen over hun inkomen, onderwijsachterstand en zorg. Daarnaast hebben we aandacht voor de sociale gevolgen. Te denken valt aan armoede, eenzaamheid, tweedeling of het moeten leren functioneren in een 1,5 meter-maatschappij. De manier waarop we met elkaar samenleven in deze stad en de kracht waarmee Nijmegen weer uit de crisis komt, zijn namelijk afhankelijk van meerdere factoren.
- We blijven investeren en investeren extra
Juist nu is het van belang om te blijven investeren. Daarom willen we extra investeringen doen of naar voren halen. De hand nu stevig op de knip houden lijkt misschien aantrekkelijk, maar helpt de stad niet om uit de crisis te komen of om Nijmegen voor te bereiden op de komende decennia na corona. Op de korte(re) termijn zijn maatregelen en investeringen essentieel om de gevolgen van de crisis voor onze inwoners, bedrijven en instellingen te verzachten. Daarbij kan uiteraard niet alles. Dat betekent: keuzes maken voor een aantal domeinen, waarbij oog is voor nu en het effect op de lange(re) termijn. Die extra investeringen moeten zo maximaal mogelijk bijdragen aan het beperken van de crisis op economisch en sociaal-maatschappelijk vlak en investeringen in een sterke basisstructuur gaan voor.
Aanvullende uitgangspunten bij investeringen:
- Investeringen die naar voren kunnen, doen we nu
Daar waar het mogelijk is halen we projecten naar voren. Dat is niet altijd eenvoudig, toch is het snel onderzoeken van die kansen een stap die we nu meteen willen zetten. De mogelijkheden van co-financiering door onszelf en van anderen bij investeringen van de gemeente Nijmegen zijn daarbij een belangrijk aspect.
- We kiezen voor investeringen die aan meerdere vraagstukken bijdragen
Een aantrekkelijke, sociale, economisch veerkrachtige en duurzame stad is toekomstbestendig en doorstaat een crisis. We denken integraal, dus niet in ‘verzuilde’ beleidsterreinen en opgaven. Dat doen we op de lange termijn, maar ook bij het aanpakken van een crisis. We kijken dus naar investeringen die bijdragen aan zoveel mogelijk opgaven, die elkaar versterken en zo krachtige ketens of ecosystemen stimuleren in de crisis en daarna.
- We investeren generiek
Investeringen om de crisis te beperken moeten een zo groot mogelijk positief en generiek effect hebben voor zoveel mogelijk inwoners en bedrijven. Als we aanjagen of ondersteunen is dat voor een sector, groep organisaties of een breder doel. Een maatregel om eenzaamheid te bestrijden bijvoorbeeld, ondersteunen we voor de groep die daarmee kampt (met een effect op zo veel mogelijk inwoners die hiermee te maken hebben). Generiek wil overigens niet zeggen dat altijd iedereen uit een groep kan meeprofiteren. We gaan voor het breedst mogelijke effect.
- We werken samen met andere (overheids)partners en rekenen daarbij op een stevige (financiële) bijdrage
De gemeente neemt (financiële) verantwoordelijkheid en draagt bij waar dat nodig is. Van Europa, het Rijk en de provincie verwachten we een heldere verdeling van taken en substantiële (financiële) investeringen om gemeenten en regio’s te helpen tijdens en na de crisis. Het zoeken naar co-financiering is een belangrijk uitgangspunt en daar waar bovenlokale regelingen hierin voorzien, is een extra lokale bijdrage in principe niet nodig.
We zien dat provincie en Rijk zich al stevig inspannen, bijvoorbeeld door middelen vrij te maken voor Tozo of extra middelen in het kader van de Woondeal. Eind mei presenteerde het kabinet bovendien een eerste compensatiepakket voor decentrale overheden om de financiële gevolgen van de crisis te verzachten. Daar zijn we uiteraard blij mee. Of deze bijdragen voor de toekomst voldoende zijn, moeten we als overheden samen goed bewaken.
Dat wat de samenleving of de markt zelf kan, laten we daar. Alleen zo is er voldoende ruimte om te ondersteunen waar dat echt nodig is. Dat betekent dat ook veel vanuit de stad zelf moet gebeuren. Enerzijds omdat we er als gemeente geen invloed op of middelen voor hebben, anderzijds omdat anderen dat simpelweg beter kunnen of daarvoor verantwoordelijkheid dragen. We hebben de afgelopen tijd veel krachtige en inspirerende voorbeelden gezien. Daar waar dat kan trekken we samen op of maken we qua regels en procedures zaken (tijdelijk) flexibeler. Daarbij is het overigens ook interessant om datgene vast te houden dat wel goed en houdbaar kan zijn na de crisis.
Extra investeringen
Zoals eerder gezegd in ‘Keuzes en uitgangspunten’ en het specifieke uitgangspunt ‘We investeren uit de crisis’, pleiten we er onder meer voor om bij keuzes voor extra investeringen de focus te leggen op een aantal domeinen die voor onze stad van belang zijn voor onze lange termijnopgaven en tegelijk een impuls geven op de korte termijn. Al eerder besloten investeringen op alle beleidsterreinen worden doorgezet en daar waar dat zinvol voor het aanpakken van de crisis naar voren gehaald.
We realiseren ons dat een selectie nooit helemaal waardenvrij en allesomvattend is. Gezien het nog steeds ongewisse verloop van deze coronaperiode kunnen kortere termijnkeuzes ook niet in steen worden gebeiteld.
De drie domeinen die we voorstellen zijn: wonen, cultuur en lokale economie. Daarmee is absoluut niet gezegd dat andere domeinen niet belangrijk zijn in het dempen van de gevolgen van corona. Zorg, onderwijs, sport of duurzaamheid zijn uiteraard niet minder relevant. Daar gaan we in de programma’s onverminderd mee door, maar
in de keuze voor de voorgestelde drie zien we (met de kennis van nu) via extra investeringen de grootste kansen om een aantal belangrijke doelstellingen te verwezenlijken zoals:
- Een investering heeft een korte en langetermijneffect
- Er is een direct multiplier-effect
- Het draagt bij aan het versterken van een keten en is daardoor extra doelmatig
- Er zijn goede kansen op co-financiering waardoor echt substantiële investeringen mogelijk zijn
- Het naar voren halen van investeringen lijkt haalbaar
- De effecten zijn economisch en sociaal-maatschappelijk
- Samenwerking met andere partners
Een korte uitwerking van de gekozen domeinen:
- Wonen (met een focus op de woondealgebieden)
Dat investeren in wonen voor Nijmegen en de regio van levensbelang is, mag duidelijk zijn. Landelijk wordt gezien dat we een zeer aantrekkelijke stad en regio zijn en dat we daarom nog hard doorgroeien. Dat is positief en zorgt tegelijkertijd voor een stevige woonvraag waar we alleen door landelijke en regionale samenwerking aan kunnen voldoen. In en rond de stations Nijmegen en Goffert en voor Nijmegen-West zijn er mede dankzij de Woondeal nieuwe kansen. Ook in Nijmegen-Noord, Dukenburg en meer specifiek bij de Winkelsteeg zorgen combinaties van wonen, mobiliteitshubs, ondernemen en voorzieningen voor nieuwe impulsen. Dat is van groot belang voor een toekomstbestendig Nijmegen. Wij zien hier ook kansen voorde korte termijn en middellange termijn door investeringen naar voren halen. Provincie en Rijk bieden mogelijkheden tot co-financiering. Als we deze kansen verzilveren doen we investeringen die we op termijn toch wilden doen en zorgen we niet alleen voor woningen, maar ook voor werkgelegenheid die juist nu hard nodig is. Daarnaast investeren we zo versneld in sterkere wijken met betere voorzieningen. Tot slot is een passend en betaalbaar woningaanbod van belang om op termijn het gebruik van zorg met verblijf te verminderen en onze inwoners vooral thuis te kunnen ondersteunen.
- Cultuur
In tijden van crisis blijkt hoezeer cultuur ertoe doet. Het biedt troost, afleiding en hoop. Het zorgt voor ontmoeting, saamhorigheid en een goed ‘Nijmegen’-gevoel dat maakt dat je hier wil wonen, werken en als bezoeker wil verblijven. Het is bovendien een sector waaraan vele Nijmegenaren direct of indirect hun brood verdienen. Zij zorgen voor vele bezoekers, werkgelegenheid en mogelijkheden voor horeca en andere bedrijven. Sterke cultuurketens zijn dus van breed sociaal-economisch belang. Dat betekent dat we de fundering onder die ketens willen ondersteunen. We denken dan bijvoorbeeld aan de Stadsschouwburg, de Vereeniging, Doornroosje, Lux, museum Het Valkhof, de Bastei en het Muzieum.
- Lokale economie en binnenstad
Onze lokale economie is van groot belang voor werkgelegenheid en het aanjagen en aantrekken van nieuwe bedrijvigheid. Samenwerking met andere partners zoals kennisinstituten, culturele instellingen, sportverenigingen is volop aanwezig. Het ontwikkelen van nieuwe producten en kennis, stageplekken voor jong talent of het sponsoren van de lokale voetbaltrots. Voor vele Nijmegenaren is werk niet alleen een belangrijke financiële basisvoorwaarde, het is ook een manier om sociale contacten te leggen en maatschappelijk betrokken te zijn.
De binnenstad is hét visitekaartje van Nijmegen. Leegstand, een verschraald winkelaanbod en een gebrek aan activiteiten in de binnenstad maakt Nijmegen als gehele stad minder aantrekkelijk voor inwoners, bezoekers, instellingen en ondernemers. Bovendien biedt een bruisende binnenstad zeer kansrijke mogelijkheden voor wonen, het vestigingsklimaat, evenementen of culturele instellingen. De binnenstad is bovendien bij uitstek plek voor ontmoeting of bijvoorbeeld wonen in de buurt van een breed aanbod van voorzieningen. Daarnaast draagt een aantrekkelijke binnenstad bij aan het imago van de stad en het gevoel van trots dat inwoners bij hun woonplaats hebben.
Deze drie investeringsdomeinen leggen we nu op hoofdlijnen voor aan uw raad. De uiteindelijke keuzes voor domeinen werken we daarna verder inhoudelijk en financieel uit. Daarbij hanteren we uiteraard de eerder beschreven uitgangspunten.
Gefaseerd kiezen en toetsen
Dit zijn de uitgangspunten en (extra) investeringsdoelen waaraan we onze begroting en investeringen de komende jaren willen toetsen. Dat betekent niet dat er geen redenen zijn om ook voor 2021 (en verder) keuzes te maken die per direct onvermijdelijk zijn om problemen te verminderen of te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan de keuzes die we maken rond het terrassenbeleid. We accepteren dus onzekerheden en het feit dat we lang niet altijd ‘aan het stuur zitten’, zijn maximaal flexibel en houden de vinger aan de pols om snel bij te kunnen sturen. Dat wil zeggen dat we gefaseerd werken en geregeld korte ‘spurts’ maken met tijdelijke maatregelen die passen bij de situatie van dat moment, fundamenteel bijdragen aan het verlichten van de gevolgen van de crisis en bijdragen aan de langetermijnopgaven. Ook hier geldt dat dit betekent dat we vaker als gemeentebestuur monitoren en met elkaar toetsen of we op de goede weg zijn en keuzes met een zo hoog mogelijk no regret-gehalte maken.